اگر شما هم به‌عنوان معامله‌گر در بازار سرمایه فعالیت می‌کنید، حتماً تاکنون دیده‌اید که در بعضی از روزها امکان معامله در سهم موردنظر را ندارید و وضعیت نماد در بورس مجاز نمی‌باشد.
در بازار بورس و فرابورس وضعیت نمادهای بورسی دارای 5 وضعیت معامله هستند که هر یک از این وضعیت‌ها دلیل خاص خود را دارد. شما به‌عنوان سهامدار و فعال بازار سرمایه باید با وضعیت‌های مختلف نمادهای بورسی آشنا باشید.
تغییر وضعیت سهم، دلایل متفاوتی دارد که ما در این مطلب قصد داریم به علت تغییر وضعیت سهام بپردازیم.
وضعیت نمادهای بورسی
1.وضعیت مجاز
در وضعیت مجاز، نماد به‌صورت عادی معامله می‌شود و بدون هیچ مشکلی امکان خریدوفروش وجود دارد.
2.وضعیت مجاز - محفوظ
زمانی که سهم از وضعیت متوقف در حال خارج شدن می‌باشد، در حالت اول به وضعیت مجاز محفوظ تغییر وضع خواهد داد.
ابتدا بازار به حالت مجاز محفوظ در می‌آید و به‌اصطلاح حالت پیش گشایش سهم است. امکان ارسال و ثبت سفارش خریدوفروش در نماد وجود دارد اما هیچ معامله‌ای انجام نمی‌شود و فقط صف فروش یا صف خرید برای سهم شکل می‌گیرد. معمولاً بعد از گذشت 30 دقیقه، پس از تأیید ناظر بازار نماد بورسی مجاز می‌شود و طبق سفارشاتی که در نماد موردنظر ثبت شده قابل معامله می‌شوند.
نکته مهمی که در این مرحله وجود دارد، زمان تغییر وضعیت از مجاز محفوظ به مجاز است که معمولاً در اکثر سهام در بازه زمانی 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشد اما این بازه زمانی از قانون خاصی تبعیت نمی‌کند.
ناظر سازمان بر سفارش‌های ثبت شده نظارت می‌کند و اگر قیمت سفارش‌ها میانگین حجمی یا تعدادی مناسبی داشته باشند، وضعیت نماد به حالت مجاز تغییر خواهد یافت.
3.وضعیت مجاز - متوقف
در این حالت نماد غیر قابل معامله می‌باشد و بنا به دلایلی معامله و حتی سفارشش گیری هم در نماد انجام نمی‌شود.
وضعیت مجاز متوقف زمانی ایجاد می‌شود که نماد معاملاتی باتوجه‌به یکی از دلایل توقف سهم، معاملاتش شده و به‌صورت مقطعی سفارش گیری هم صورت نمی‌گیرد اما احتمال دارد که در همان روز معاملاتی بازگشایی شود.
تفاوت مجاز محفوظ و مجاز متوقف در زمان سفارش گیری است. در مجاز محفوظ می‌توانید سفارش ثبت کنید در مجاز متوقف این امکان وجود ندارد.
4.وضعیت ممنوع
در این وضعیت، معاملات سهم انجام نمی‌شود و نماد به دلایل مختلفی بسته می‌باشد. در این حالت معاملات در نماد بورسی مسدود می‌شود و امکان ثبت سفارش وجود ندارد اما مجدد به حالت مجاز تغییر وضعیت می‌دهد.
به‌طورکلی وضعیت ممنوع بیانگر یک وقفه مقطعی است و خیلی زود نماد در وضعیت مجاز قرار می‌گیرد.
5.وضعیت ممنوع - متوقف
وضعیت ممنوع – متوقف زمانی ایجاد می‌شود که سهم برای مدت بیش از یک روز بسته می‌شود و زمان دقیق بازگشایی آن نیز مشخص و معلوم نیست. هیچ‌گونه معامله‌ای بر روی نماد انجام نمی‌شود و تاریخ بازگشایی سهم نیز در روزهای بعد و یا تاریخ‌های از پیش تعیین شده است، بنابراین انتظار بازگشایی در روز معاملاتی جاری وجود ندارد.
در این حالت دلیل بسته شدن سهم می‌تواند مواردی مانند تعدیل سود، ارائه گزارش‌های، ابهام در اطلاعات و یا برگزاری مجامع باشد.
از دلایلی که ممکن است یک نماد متوقف شود:
- احتمال دستکاری قیمت در معاملات؛ نماد سهم حداکثر 5 روز متوقف خواهد شد
- تغییر بیش از 20 درصدی دامنه نوسان سهم در 5 روز متوالی؛ سفارش گیری حداکثر یک ساعت به حالت ممنوع تبدیل می‌شود. در این مورد نماد بیشتر از ۶۰ دقیقه متوقف نمی¬شود و بعدازاین زمان به‌راحتی قابل معامله است.
- تغییر 50 درصدی دامنه نوسان سهم در مدت 15 روز متوالی معاملات؛ سفارش گیری حداکثر 2 روز کاری به حالت ممنوع تبدیل می‌شود. برای شرکت‌های بازار پایه (ب) این قانون در صورت نوسان ۶۰ درصد قابل‌اجرا است.
- افشای اطلاعات با اهمیت:
افشای الف: (اعلام نتایج شرکت در مزایده یا مناقصه، واگذاری یا خرید مجوز فعالیت، اعلام ورشکستگی شرکت، بهره‌برداری از طرح و پروژه‌های جدید، دریافت یا پرداخت کمک‌های نقدی و غیرنقدی، تغییر سهام‌داران و...) تا پایان جلسه معاملاتی بعد، بدون محدودیت دامنه نوسان بازگشایی خواهد شد.
افشای ب: (تغییر در ترکیبات فروش یا تولید محصولات، اتمام تعهدات پذیرفته شده یا پذیرش تعهدات جدید، برنامه انتشار اوراق بدهی، برنامه انتشار اوراق بدهی، برنامه انتشار اوراق بدهی و ...). نماد در همان روز معاملاتی یا حداکثر روز معاملاتی بعد، با محدودیت دامنه نوسان بازگشایی خواهد شد.
- برگزاری مجمع؛ اگر شرکتی به تاریخ برگزاری مجمع خود نزدیک شود، 2 روزکاری پیش‌ازتاریخ برگزاری مجمع، اقدام به بستن نماد سهم خود می‌کند و سهم به حالت ممنوع - متوقف در می‌آید. اطلاعیه برگزاری مجمع و بسته شدن سهم روی سایت کدال Codal.ir به سهام‌داران اطلاع‌رسانی خواهد شد. بعد از برگزاری مجمع و انتشار گزارش تصمیمات، نماد به حالت مجاز - محفوظ تبدیل می‌شود.
- ابهام در اطلاعات و گزارش‌های منتشر شده
اگر شرکتی در اطلاعات گزارش‌های خود ابهامی داشته باشد، سازمان بورس به‌منظور شفافیت اطلاعاتی نماد سهم آن شرکت را ممنوع متوقف خواهد کرد تا زمانی که شفاف‌سازی صورت گیرد.
پس از انتشار گزارش شفاف‌سازی و رفع ابهام برای سازمان بورس، نماد به حالت مجاز محفوظ و مجاز تغییر خواهد یافت.
نحوه اطلاع‌رسانی تغییر وضعیت نمادها
زمانی که امکان معامله یک نماد بورسی برای شما امکان‌پذیر نباشد، می‌توانید از علت تغییر وضع نماد مطلع شوید.
پیش از آنکه سهمی متوقف شود، اطلاع‌رسانی آن انجام خواهد شد و سهام‌داران می‌توانند دلیل توقف سهم خود را متوجه شوند.
از دو روش می‌توانید به اطلاعیه‌ها دست یابید.
1. در سایت tsetmc.com اطلاعیه ناظر بورسی منتشر می‌شود و با وارد شدن به قسمت پیام‌های ناظر، دلیل توقف سهم را متوجه خواهید شد
اگر کادر دوم (وضعیت جدید نماد) را انتخاب نمایید: وضعیت نمادهای بورسی که در روز جاری معاملاتی از وضعیت مجاز، وضعیت مجاز - محفوظ، وضعیت مجاز - متوقف، وضعیت ممنوع، وضعیت ممنوع - متوقف تغییر کرده‌اند به همراه نماد و وضعیت و جزئیات دقیق زمان، نمایش داده می‌شود.
اگر کادر سوم (پیام جدید ناظر) را انتخاب کنید: علت تغییر وضعیت نماد در بورس نمایش داده خواهد شد.
2. با جست‌وجوی نماد موردنظر، وارد صفحه معاملاتی سهم می‌شوید و در قسمت نوارابزار بالایی صفحه tsetmc.com، از قسمت "پیام ناظر" می‌توانید علت متوقف شدن سهم یا به هنگام بازگشایی، زمان بازگشایی سهم را مشاهده کنید.
3. اگر توقف نمادی به دلیل افشای اطلاعات باشد، از سایت کدال (Codal.ir) می‌توانید دلیل توقف نماد را متوجه شوید. با جست‌وجوی نماد سهم، اطلاعیه مربوطه که توسط شرکت منتشر و روی سایت کدال قرار گرفته است، برای همه سهام‌داران قابل‌مشاهده می‌باشد.
4. برای اطلاع از علت توقف نمادهای بورسی به سایت بورس اوراق بهادار به نشانی( yun.ir/ci9nw2) می‌توانید رجوع کنید.
با انتخاب بورس یا فرابورس می‌توان به تفکیک بازار معاملاتی قابل معامله، دلیل توقف نمادها را مشاهده کنید.
و از سایت (http://tsetmc.com/Loader.aspx?ParTree=111C1411) از وضعیت نماد بورسی موردنظر اطلاع پیدا خواهید کرد.
مشمول فرایند تعلیق چیست؟
در لغت تعلیق به معنای آویزان بودن است.
شرکت‌ها به‌خصوص شرکت‌های پذیرش شده در بورس اوراق بهادار موظف هستند گزارش‌های دوره‌ای خود را به‌درستی افشا کنند تا اطلاعات صحیحی از وضعیت شرکت در اختیار سهامدار قرار گیرد. در غیر این صورت مشمول فرایند تعلیق خواهند شد.
اگر شرکتی در فهرست مشمولین فرایند تعلیق قرار گیرد، لزوماً به معنای این نیست که با خریداری آن سهم متضرر خواهید شد. بلکه ممکن است به معنای عدم انتشار به‌موقع صورت‌های مالی و گزارش‌های است که در این صورت به شرکت‌ها فرصت داده می‌شود، با ارسال گزارش‌های خود، از حالت تعلیق خارج شوند.
از جمله دلایلی که یک نماد می‌تواند مشمول فرایند تعلیق قرار گیرد:
- مشمول ماده 141 قانون تجارت (شرکت بیش از نصف سرمایه زیان انباشته داشته باشد)
- انجام معاملات مشکوک
- عدم ارائه گزارش کنترل داخلی
- عدم ارائه صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای
مشمول تبصره ماده ۳۸ دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار
- برای اطلاع از نمادهایی که مشمول تعلیق هستند می‌توانید به سایتhttps://tse.ir/undersupervision.html مراجعه کنید و فهرست نمادها، دلایل مشمولیت و تاریخ اعمال وضعیت را مشاهده کنید.
- روش آسان‌تر دیگری که وجود دارد، زمانی که علامت خطر را در کنار نماد موردنظر خود دید، با دو بار کلیک کردن روی آن علت توقف برای شما نمایش داده خواهد شد.
- روش دیگر مراجعه به سایت tsetmc.com است. از قسمت‌های مشخص شده در تصویر زیر می‌توانید سهامی که مشمول فرایند تعلیق هستند را مشاهده کنید.
آیا مشمول فر آیند تعلیق با خود تعلیق تفاوت دارد؟
همان‌طور که در تصویر قبل مشخص است، سهام مشمول فرایند تعلیق، با سهامی که تعلیق شده هستند فرق دارند. وجه تشابه این دو در این است که در هر دو حالت، امکان معامله نماد وجود ندارد.
اما نمادی که مشمول فرایند تعلیق است، تا 6 ماه فرصت دارد با انتشار گزارش‌های صحیح از این مشمولیت خارج شود در غیر این صورت از وضعیت مشمول فرایند تعلیق به حالت تعلیق در خواهد آمد.
نمادها به مدت حداقل ۳ تا ۱۰ روز و حداکثر ۳۰ روز می‌توانند در حالت تعلیق به‌مانند. اگر بعدازاین مدت با شفاف‌سازی از حالت تعلیق خارج نشوند، معاملاتشان ممنوع می‌شود یا به‌اصطلاح تعلیق می‌شوند.
علت تعلیق سهم مورد مهمی است که باید حتماً به آن توجه کنید.
نکات مهم در رابطه‌با بازگشایی نمادها
نکته مهمی که دررابطه‌با بازگشایی نمادها وجود دارد، اگر به هنگام بازگشایی سهم، دوره حراج ناپیوسته انجام نشود یا مورد تأیید سازمان بورس قرار نگیرد، یک دوره بازگشایی با حراج ناپیوسته در همان جلسه معاملاتی یا 90 دقیقه ابتدایی جلسه معامله روز بعد مجدد صورت می‌گیرد در صورت عدم کشف قیمت، قیمت پایانی روز گذشته به‌عنوان قیمت مرجع حراج پیوسته خواهد بود.
در پیش گشایش امکان ثبت سفارش هست اما معامله‌ای صورت نخواهد گرفت.
بعد از افزایش سرمایه، در صورت عدم کشف قیمت حق‌تقدم‌ها بعد از دو نوبت حراج ناپیوسته، تا زمان کشف قیمت، حراج ناپیوسته تکرار خواهد شد. در حراج ناپیوسته حق‌تقدم از حراج آغاز و تا پایان جلسه معاملاتی ادامه خواهد داشت.
