حالا که تقریبا با مفاهیم اولیه بورسی و موضوعات مرتبط با آن آشنا شده‌اید، قصد داریم در این مقاله شما را با انواع سهام موجود در بازار بورس آشنا کنیم . شاید در زمان فعالیت در بورس با عناوین مختلفی از سهام از جمله سهام عادی، سهام جایزه، سهام شناور آزاد و ... برخورد کرده باشید و برایتان سوال شده باشد هر یک از این سهم ها چه معنی و چه کاربردی دارند. در این مقاله قصد داریم شما را با انواع سهام و تفاوت های آنها با یکدیگر آشنا کنیم.
انواع سهام در بازار بورس ایران
سهام عادی
سهام عادی یکی از انواع سهام است. تمام شرکت‌های سهامی، سهام عادی منتشر می‌کنند. این نوع از سهام، اساسی‌ترین شکل سهام است. معمولا زمانی که درباره بازار بورس صحبت می‌شود و کلمه سهام در مکالمات می‌آید، منظور همان سهام عادی است. سهم عادی، سندی است که نشان می‌دهد یک سرمایه‌گذار، مالکیت درصد مشخصی از یک شرکت را از آن خود کرده است. در نتیجه، درصد معینی از سود شرکت و مزایای دیگر آن به فرد تعلق خواهد گرفت. دارندگان سهام عادی از مزایای زیر بهره‌مند می‌شوند:
مزایا سهام عادی
- حق دریافت سود سهام
- حق رأی دادن در مجامع عمومی و مجمع فوق العاده
- حق تقدم در خرید سهام جدید
- حق باقی‌مانده دارایی‌ها بعد از انحلال شرکت
- حق اطلاع از فعالیت‌های شرکت
سهام ممتاز
سهام ممتاز هم نوع دیگری از انواع سهام است که مالکیتی قابل انتقال به شمار می‌رود و دارنده آن حقی محدود و ثابت از دارایی‌های شرکت را خواهد داشت. شاید بپرسید که با این اوصاف، چرا از این سهام با عنوان ممتاز یاد می‌شود. پاسخ این است که پرداخت سود این نوع از سهام نسبت به سهام عادی از اولویت برخوردار است و باید به طور کامل پرداخت شود. به همین خاطر به آن سهام ممتاز می‌گویند. یعنی حتی اگر یک شرکت به دلایل مختلف ورشکست هم گردد، سود سهام ممتاز باید به دارندگان آن پرداخت شود. اما بعضی از حقوق مانند حق رأی در مجامع عمومی و فوق‌العاده برای صاحبان این نوع از سهام‌ها وجود ندارد.
مزایا سهام ممتاز
1-به صاحبان سهام ممتاز، سود بیشتری نسبت به دارندگان سهام عادی تعلق می‌گیرد.
2-مالکان سهام ممتاز در دریافت سود، اولویت دارند. گاهی‌اوقات، به دلیل شرایط خاصی که برای شرکت‌ها به وجود می‌آید، امکان پرداخت سود به همه سهامداران وجود ندارد. اما در این شرایط هم به سهامداران ممتاز، سود پرداخت می‌شود.
3-در تقسیم دارایی های باقی‌مانده شرکت، پس از پرداخت بدهی‌های آن به اشخاص ثالث، سهم بیشتری به نسبت سهام عادی به صاحبان سهام ممتاز داده شود.
سهام جایزه
زمانی که یک شرکت سهامی از ذخایر اندوخته فراوانی برخوردار باشد و اقدام به افزایش سرمایه از محل سود انباشته کند، بخشی از سود انباشته را از راه انتشار سهام جایزه در وجه سهامداران فعلی خود به سرمایه بدل می‌کند. در این نوع از انواع سهام، سهام اضافی بدون دریافت هزینه به سهامداران اعطا می‌شود. در واقع، اینها درآمد انباشته شرکت هستند که در قالب سود سهام داده نمی‌شوند اما به سهام آزاد بدل می‌شوند. معمولا بعد از انتشار سهام جایزه، با توجه به تعداد سهام منتشر شده، قیمت سهام شرکت در بازار، افت و کاهش پیدا می‌کند. با این حال اصلاح ساختار مالی و معافیت مالیاتی تبدیل اندوخته‌ها به حساب سرمایه معمولا باعث خواهند شد تا پس از مدتی، قیمت سهم افزایش پیدا کند و سهامداران با توجه به افزایش تعداد سهام خود، منافع بیشتری به دست می‌آورند.
سهام شکننده و پرنوسان
همان‌طور که از نام این سهام مشخص است، به سهامی که قیمت آن تحت نوسانات زیاد قرار دارد، سهام پرنوسان یا شکننده گفته می‌شود. نوسانات قیمت را با عامل آلفا و بتا محاسبه می‌کنند. اگر نوسانات قیمت به خاطر نوسان درآمدها و تعداد سهام اندکی که منتشر می‌شود یا اوضاع نابه سامان صنعت به وجود بیاید، آن را با عامل آلفا محاسبه می‌کنند و در صورتی که نوسانات قیمت با اوضاع بازار در ارتباط باشد برای سنجش آن از عامل بتا استفاده می‌شود. اما حتما نمی‌دانید که عامل آلفا و بتا چه چیزهایی هستند. اصلا نگران نباشید در ادامه برا‌تان از این دو عامل خواهیم گفت که در سنجش نوسانات سهام استفاده می‌شوند.
عامل آلفا چیست؟
آلفا، یکی از مهم‌ترین و شاخصترین مؤلفه‌های سرمایه گذاری است و به عنوان بازده بیش از حد سرمایه‌گذاری نسبت به بازده بر روی یک شاخص درنظر گرفته می‌شود. از آلفا برای اندازه گیری و مدیریت ریسک هم استفاده می شود. آلفا یکی از شاخص‌های مهم مدیریت ریسک برای صندوق های سرمایه‌گذاری، انواع سهام و اوراق قرضه است و به سرمایه گذاران می گوید که آیا دارایی، عملکرد بهتر یا بدتری نسبت به پیش بینی‌های بتا داشته است یا خیر. هنگامی که آلفای صندوق های سرمایه گذاری بالا است، متوجه می شویم که عملکرد مدیران سرمایه‌گذاری به اندازه کافی خوب بوده است. اما این نکته را هم در نظر داشته باشید که نوع شاخص مورد استفاده در شاخص آلفا نیز مهم است. شاخص باید از جنس سهام و دارایی سرمایه‌گذاری شده باشد.
عامل بتا چیست؟
بر خلاف آلفا، که میزان بازده نسبی را اندازه‌گیری می کند، بتا نوسانات نسبی را می‌سنجد. در واقع بتا، ریسک سیستماتیک ابزار مالی یا سبد سرمایه گذاری را در مقایسه با بازار اندازه گیری می‌کند. بتا یک شاخص بسیار مهم و موثر است. چیز دیگری که بتا می تواند به شما بگوید این است که میزان اثر تنوع بر ریسک چقدر است. اگر به بتای یک صندوق سرمایه گذاری عادی نگاه کنید، به شما می گوید که با اضافه کردن هر کلاس دارایی چقدر بتا تغییر می کند. در بتا هم انتخاب نوع شاخصی در محاسبات حائز اهمیت است. معیار های بسیار متنوعی را به عنوان شاخص جهت محاسبات شاخص بتا می‌توانید در نظر بگیرید.
سهام ترجیحی
سهام ترجیحی هم نوع دیگری از سهام است که هر شرکت بورسی در راستای برنامه‌های خصوصی‌سازی خود آن را به کارکنان شاغل در آن شرکت واگذار می‌کند. منظور از خصوصی‌سازی هم فرایند و روندی است که در آن میان فعالیت‌های اجرایی، مالی و حقوقی که از سوی حکومت و بازار صورت می‌گیرد، نوعی تعادل به وجود می‌آید. یعنی با توسعه مالکیت‌های خصوصی، بازارهای مختلف به رشد و رونق بیشتری می‌رسند.
سهام موسس
همان‌طور که از نام این نوع سهام مشخص است، سهام موسس به سهامی گفته می‌شود که برای موسسین شرکت در نظر می‌گیرند. صاحب این نوع از سهام به خاطر خدماتی که در راه‌اندازی شرکت ارائه کرده است، از مزایایی بهره‌مند خواهد شد. منظور از این مزایا چیست؟ مزایایی مانند دسترسی داشتن به قسمتی از منافع شرکت یا بخشی از دارایی‌های اضافه بر سرمایه باقی‌مانده شرکت. به طور کلی، سهم موسس، سهمی است که موسسین در همان ابتدای راه‌اندازی شرکت برای خود در نظر می‌گیرند و مزایایی نسبت به سهام دیگر شرکت دارد. مثلا، سود بیشتری به موسسین داده می‌شود یا اگر انحلالی در کار بود از دارایی شرکت قبل از سایر سهام، مبلغ اسمی به سهامداران موسس پرداخت می‌شود.
سهام شناور آزاد
سهام شناور آزاد، یکی دیگر از انواع سهام است که صاحبان آن به راحتی آماده عرضه و فروش آن هستند. در واقع، قابلیت معامله کردن آن بسیار زیاد است و دارندگان آنها قصد ندارند با نگهداری سهام مذکور در مدیریت شرکت نقش داشته باشند. سهامداران سهام شناور آزاد معمولا سهامداران خرد شرکت هستند و از افراد مهم و اصلی به شمار نمی‌روند. سهامداران کلان، کسانی هستند که سهام زیادی از یک شرکت به آنها تعلق دارد و می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های مختلف شرکت اِعمال نفوذ کنند.
روش محاسبه سهام شناور آزاد:
اگر قصد محاسبه و بررسی سهام شناور آزاد را دارید باید به ترکیب سهامداران مهم یک شرکت دقت کنید. سهامداران مهم هر شرکت، همان سهامداران استراتژیکی هستند که نمی‌خواهند در کوتاه‌مدت اقدام به فروش و واگذاری سهم خود کنند. آنها در نظر دارند تا با نگهداری سهام خود در مدیریت شرکت نقش و نفوذ داشته باشند. مثلا اگر ۷۰ درصد از سهام یک شرکت در دست سرمایه‌گذاران استراتژیک آن باشد و آنها قصد فروش سهام در کوتاه‌مدت را نداشته باشند، فقط ۳۰ درصد از سهام شرکت به حالت شناور آزاد باقی می‌ماند که در دست دارندگان خُرد است و آنها می‌توانند درصد مذکور را به فروش برسانند. به این ۳۰ درصد از سهام، سهام شناور آزاد می‌گویند.
جمع‌بندی
در این متن با انواع سهام موجود در بازار سرمایه آشنا شدیم. آشنایی با مفاهیم بورسی قبل از شروع سرمایه گذاری در بورس اقدام بسیار مهم و ضروری است. هر چه اطلاعات ما از مفاهیم و اصطلاحات بورسی بیشتر باشد، طبیعتا می توانیم تصمیمات سرمایه گذاری کم ریسک تر و پرسودتری داشته باشیم.
